2023-жылдын 24-октябрь күнү
Самарканд, Өзбекстан
Бул пресс-конференцияга келгениңиз үчүн рахмат. Мен Самаркандда болгонума абдан кубанычтамын. Кичинекей кезимде ата-энем Самаркандга барып, мечиттердин жаркыраган кафель куполдорун, атлас жоолуктарын, көйнөктөрүн, эң негизгиси коондорун көрүп сүйүнүп кайтышкан. Коондор жөнүндө сөздү токтото алышпады! Алардын балдан таттуу, кээ бирлери бир коон бүтүндөй бир үй-бүлөнү бага тургандай чоң экен дешкени эсимде. Эсимде калгандан бери бул жакка өзүм келүүнү кыялданчумун.
Мен бүгүн сиздер менен бул жерде болгонума абдан кубанычтамын. Эң негизгиси, менин иш сапарымдын жүрүшүндө мен АКШнын Өзбекстан менен гана эмес, Борбордук Азиянын бардык беш өлкөсү менен өнөктөштүгүн тереңдетүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болдум – бул отуз жылдан ашык убакытка созулган өнөктөштүк.
Белгилүү болгондой, АКШ 1991-жылы декабрда Борбор Азия өлкөлөрүнүн эгемендүүлүгүн биринчилерден болуп тааныган. Бул жаңы мамлекеттерди расмий тааныган сөзүндө АКШнын президенти Жорж Буш мындай деди: «Бүгүн биз жаңы үмүт жана мүмкүнчүлүктөр дүйнөсүнө туш болуп жатабыз... Биздин азыркы милдет – бул жаңы мамлекеттерди тынчтыкты сактоого жана өнүккөн келечекти курууга тартуу. ”
Отуз эки жылдан бери биз бул максаттарды ишке ашыруу үчүн биргелешип иштеп жатабыз. Борбор Азия элдери ишкердикти жана демократияны басып алган Советтер Союзунун күлүнөн көтөрүлүп жатканда, биз заманбап мамлекеттердин иштеши үчүн маанилүү болгон көз карандысыз институттардын пайда болушун колдодук. Алар өз экономикасын ачып жатканда, биз инвесторлорду тартууга жардам берип, Борбор Азиядагы ишкерлерге бизнесин өнүктүрүүгө каражат бөлдүк. Ал эми борбор азиялыктар өздөрүнүн жашоо деңгээлин көтөрүүгө умтулуп жатышкандыктан, биз алар менен бирге саламаттыкты сактоону, билим берүүнү жана айрым топтордун жашоо-турмушун жакшыртуу үчүн иштештик.
Ал эми бүгүнкү күндө биз бул өнөктөштүк тарыхын өнүктүрүүнү улантып жатабыз. Президент Байден өткөн айда БУУнун Башкы Ассамблеясында C5 лидерлери менен жолукканда, бул биздин өлкөлөр үчүн “тарыхый учур” болгонун айтты. Президент Буш айткандай, биз ушул учурда Борбор Азия элдери үчүн дагы бир “үмүттүн жана мүмкүнчүлүктүн жаңы дүйнөсүн” көрүп жатабыз.
Биз регион боюнча кызматташтыктын өнүгүп жатканын, реформалоо программалары алгачкы стадиясында болсо да,көптөгөн жерлерде тамыр жайып жатканын көрүү бизди укмуштуудай шыктандырды, эмгекти коргоону күчөтүү жана гендердик зомбулукка каршы күрөшүүдө жарандык коом уюмдары менен бирге маанилүү ийгиликтерге жетишип жатабыз. Аймактын жарымынан көбү 30 жашка чейинки калкы бар жаңы муун – жаштар бири-бири менен жана дүйнө менен болуп көрбөгөндөй тыгыз байланышта – өз өлкөсүнүн келечеги үчүн талантын, күчүн жана идеяларын кошууга даяр экенин билем. Кечээ мен Ташкенттеги мектептердин биринин он биринчи классынын окуучулары менен баарлашууга жетиштим, алар келечекте эмнеге жетүүнү каалашарын, коомдо кандай белги калтырууну каалашарын шыктануу менен айтышты.
Бул учурдун мүмкүнчүлүгүн кечээ мен жолуккан жаштардын күнүмдүк турмушунда сезе турган прогресске айлантууга жардам берүүгө даярбыз.
Бүгүн мен региондо үч маанилүү багытта аткарыла турган иш-аракеттерди жарыялайм - экономикалык өсүш үчүн тоскоолдуктарды жоюу, туруктуу жана жашыл энергетикалык системаларды түзүү жана жалган маалыматка каршы күрөшүү.
Мен экономикалык өсүш менен баштайын. Борбордук Азияда биз көрүп жаткан өсүү үчүн көптөгөн тоскоолдуктар эскирген процесстер болуп саналат, алар чек арадагы сооданы өтө жай жана атаандаштыкка жөндөмдүү бойдон калууга кымбат кылат. Бүгүнкү министрлердин жолугушуусунда Кошмо Штаттары бардык беш өкмөт менен бул системаларды автоматташтыруу үчүн, жалпы протоколдорду жана формаларды колдонуу менен товарларды чек арадан өткөрүү убактысын жана наркын кыскартууга макулдашты — мунун баары Дүйнөлүк Соода Уюмуна мүчөлүктүн негизги аспектилери.
Өсүү үчүн дагы бир олуттуу тоскоолдук капиталга жеткиликтүүлүк болуп саналат. Ошондуктан, USAID жеке инвесторлорго 100 чакан жана орто бизнести өнүктүрүү үчүн гранттарды берүүгө 10,8 миллион доллар бөлөт. Айрыкча көңүл аялдар жана маргиналдуу жамааттар башкарган ишканаларга, ошондой эле МКТ жана жашыл экономика сыяктуу негизги секторлордо иштегендерге бурулат, алар өздөрүнүн бизнесин өркүндөтө алышат.
Экинчиден, биз жашыл, туруктуу, көз карандысыз энергетика системаларын колдойбуз. USAID он жылдан ашык убакыттан бери Борбордук Азиядагы энергиянын кайра жаралуучу булактарына өтүү процессине колдоо көрсөтүп, таасирдүү натыйжаларга жетишти. Мисалы, 2018-жылы Казакстанда USAID таза энергияга инвесторлорду тартуу жана кайра жаралуучу энергиянын баасын төмөндөтүү үчүн региондо кайра жаралуучу энергия боюнча долбоорлордун биринчи конкурстук аукциондорун өткөрүүгө жардам берип, Казакстанда энергиянын кайра жаралуучу булактарын түзүүгө жардам берүүгө даяр 195 компаниянын инвесторлорун тартуу менен жардам берди. Ошол эле жылы Казакстанда кайра жаралуучу энергия булактарынан өндүрүлгөн электр энергиясынын көлөмү 36% өскөн.
Ошондуктан биз бул ийгиликтүү иш-аракеттин өнүктүрүүнү улантабыз. Кошумча 2 миллион доллар инвестиция менен USAID жашыл экономиканын өсүшүнө жана натыйжалуураак жана кайра жаралуучу энергия булактарына инвестиция тартууга каржыны мобилизациялоодо. Мындан тышкары, биз Борбордук Азияда электр энергиясын өндүрүүнүн натыйжалуулугун жогорулатуу жана энергиянын үнөмдүүлүгүн жогорулатууга жардам берген жаңы технологияларды киргизүү боюнча бардык беш өлкө менен биргелешип иштөөнү улантабыз.
Үчүнчүдөн, биз жалган маалымат менен күрөшөбүз. Бүгүн мен Казакстанда, Тажикстанда жана Өзбекстанда жалган маалымат менен күрөшүүгө жардам бере турган жаңы аймактык программаны жарыялоого кубанычтамын. Биз журналисттерди жана медиа адистерди эң так маалыматты аныктоо жана билдирүү үчүн зарыл болгон инструменттер жана ыкмалар менен камсыз кылабыз, ошондой эле биздин өнөктөш өкмөттөр менен туура эмес маалыматтын жайылышын болтурбоого жардам берген саясатты иштеп чыгуу жана көз карандысыз ЖМКларга уруксат берүүчү ченемдик укуктук чөйрөнү түзүүгө аракет кылабыз.
Дезинформацияга каршы тура ала турган ЖМКга колдоо көрсөтүү маанилүү демократиялык реформа болуп саналат. Мындай демократиялык реформалар да экономикалык реформа экендигин белгилей кетүү керек.Компаниянын адамдары жалган маалымат кампаниясы аларды жок кылбайт деп ишенсе, же алардын продукциясы балдардын эмгеги менен өндүрүлүшү мүмкүн деп кооптонбосо, же качан алар бизнесин улантуу үчүн коррупционерлерге кымбат пара төлөшү керек эмес экенин билишет. Ошентип, алардын бардык жарандарынын укуктарын коргогон ачык-айкын жана жоопкерчиликтүү өкмөттөрдү куруу биз ишке ашыра турган эң маанилүү экономикалык реформалардын бири болуп саналат.
Президент Мирзиёев менен жолугушууда мен анын реформалык программасын ишке ашыруу боюнча аракеттерди мындан ары да колдоого даяр экенибизди баса белгиледим. Ал эми башка өлкөлөр үчүн биз да ушундай реформаларды жүргүзүүгө даяр өнөктөш болуп келгенбиз жана болуп кала беребиз.
Жогоруда айтылгандарды эске алуу менен, бүгүн мен Өзбекстандын саламаттыкты сактоо, экономикалык өсүш, жергиликтүү башкаруу жана билим берүү тармагына 19 миллион долларга жакын инвестициядан тышкары жалпысынан 14,3 миллион АКШ доллары өлчөмүндөгү жаңы инвестицияларды жарыялайм.
Ушул тарыхый учурда биз биргелешип ишибизди улантууга кубанычтабыз, бул жаңы үмүт жана мүмкүнчүлүк дүйнөсүн конкреттүү жана туруктуу прогресске айландыруу үчүн Борбордук Азия элине колдоо көрсөтөбүз.
Рахмат. Мен суроолоруңузга жооп берүүгө даярмын.
Administrator Power Travels to Central Asia - October 2023
